مطالعات و تحقیقات روی اثرات مضر اشعه‌های خورشید باعث شده تا امروزه بیش از گذشته، روی مصرف ضد آفتاب تاکید شود و همین مسئله، نگرانی درباره مواد تشکیل دهنده کرم ضد آفتاب را به مراتب افزایش داده است. تا قبل از سال ۱۹۹۹ میلادی، سازمان دارو و غذا آمریکا (FDA) هیچ کدام از ترکیبات کرم ضد آفتاب را به عنوان ترکیب ایمن یا غیر ایمن تایید نکرده بود. اما به دنبال افزایش نگرانی‌ها درباره فرمولاسیون کرم ضد آفتاب و با توجه به اینکه ترکیبات ضد آفتاب از طریق پوست جذب شده و وارد خون می‌شوند، سازمان FDA شروع به آزمایشات و تحقیقات گسترده روی اثربخشی ترکیبات موجود در ضد آفتاب ها کرد.
در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا با این ترکیبات و عوارض هر کدام آشنا شوید و بتوانید با آگاهی کامل و بدون نگرانی، خرید کرم ضد آفتاب خود را انجام دهید.
فرمولاسیون و مواد تشکیل دهنده کرم ضد آفتاب چیست؟
آزمایشات انجام شده نشان می‌دهند که ترکیبات موجود در کرم های ضد آفتاب نه تنها از طریق پوست جذب شده و وارد خون می‌شوند، بلکه تا هفته‌ها در خون باقی می‌مانند! حتی بعد از یک بار استفاده، ترکیبات ضد آفتاب تا چند هفته در خون قابل ردیابی هستند.
علاوه بر این، بعضی از مواد در فرمولاسیون کرم ضد آفتاب برای محیط زیست مضر بوده و جزء آلودگی‌های شیمیایی به حساب می‌آیند. این مسئله آنقدر حائز اهمیت است که حتی فروش ضد آفتاب با ترکیباتی مانند اکسی بنزون و اکتینوکسات از سال ۲۰۲۱ در برخی کشورها ممنوع شده است.
به طور کلی بخش اصلی فرمولاسیون کرم ضد آفتاب را فیلترهای UV تشکیل می‌دهند که به دو نوع کلی تقسیم می‌شوند: فیلترهای فیزیکی و شیمیایی.
فیلترهای شیمیایی از طریق پوست جذب می‌شوند و مکانیسم اثرشان به این شکل است که اشعه‌های UV را جذب می‌کنند، انرژی اشعه را به انرژی گرمایی تبدیل می‌کنند و سپس انرژی گرمایی را از سطح پوست بازتاب می‌دهند. در مقابل فیلترهای فیزیکی اصلا جذب نشده و وارد خون نمی‌شوند. این فیلترها روی سطح پوست باقی می‌مانند و همانند آیینه، اشعه‌های فرابنفش را از سطح پوست منعکس می‌کنند.
رایج‌ترین فیلترهای فیزیکی و شیمیایی در کرم های ضد آفتاب عبارتند از:
۱) زینک اکساید (Zinc Oxide)
زینک اکساید یا اکسید روی یکی از رایج‌ترین فیلترهای فیزیکی یا معدنی است که تا غلظت بیش از ۲۵%، می‌تواند در ضد آفتاب استفاده شود. این ترکیب از پوست در برابر هر دو نوع اشعه UVA و UVB محافظت می‌کند، هیچ جذبی از طریق پوست ندارد و Photo-Stable یعنی در برابر نور پایدار است. از آنجا که این ترکیب وارد خون نمی‌شود، کاملا ایمن و بدون ضرر است. اما بلعیدن یا استنشاق این ماده همراه با عوارض می‌باشد.
اکسید روی علاوه بر محافظت، خاصیت ضد التهاب و التیام بخشی برای پوست دارد. به همین علت مصرف ضدآفتاب‌های فیزیکی به افراد دارای پوست حساس توصیه می‌شود. این فیلتر معدنی با وجود همه فوایدش، یک رد سفید روی پوست باقی می‌گذارد که برای پوست‌های تیره کمی آزاردهنده است.
مقالات مرتبط: ضد آفتاب فیزیکی بهتر است یا شیمیایی؟
۲) تیتانیوم دی اکساید (Titanium Dioxide)
تیتانیوم دی اکساید یکی دیگر از رایج‌ترین فیلترهای فیزیکی در ضد آفتاب است که عوارض و فواید مشابه زینک اکساید دارد. این ماده نیز از طریق پوست جذب نمی‌شود و یک ترکیب کاملا Safe و ایمن است به ویژه برای پوست‌های حساس، کودکان و خانم‌های باردار. این ترکیب محافظ پوست در برابر هر دو نوع اشعه UV است و همانند زینک اکساید، Photo-Stable می‌باشد.
تنها عارضه و خطر این ماده در صورتی است که بلعیده یا استنشاق شود. بر اساس مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۱، ورود نانو ذرات تیتانیوم دی اکساید به بدن از طریق دهان، ریسک ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. البته این نتایج صرفا از مطالعه روی حیوانات آزمایشگاهی به دست آمده و در مورد انسان ۱۰۰% تایید نشده است.
۳) آووبنزون (AVOBENZONE)
آوو بنزون یکی از انواع فیلترهای شیمیایی در کرم‌های ضد آفتاب است که سازمان FDA، حد مجاز استفاده از آن را فقط تا ۳% اعلام کرده است. این ترکیب نخستین بار در دهه ۱۹۷۰ شناخته شد و دامنه اثر آن فقط به اشعه UVA محدود می‌شود و محافظتی در برابر اشعه UVB ندارد. آووبنزون در برابر نور پایدار نیست و در معرض آفتاب بعد از گذشت یک ساعت، ۵۰ تا ۹۰% اثربخشی خود را از دست می‌دهد. به همین علت همراه با دیگر فیلترهای ضد آفتاب مانند مکسوریل استفاده می‌شود که به عنوان تثبیت کننده عمل کرده و پایداری آووبنزون را حفظ می‌کنند.
۴) اکسی بنزون (OXYBENZONE)
اکسی بنزون یکی از معروف‌ترین فیلترهای شیمیایی با طیف اثر گسترده است که غلظت مجاز استفاده از آن، ۶% می‌باشد. این ترکیب از پوست در برابر هر دو نوع اشعه UVA و UVB محافظت می‌کند. اما به تنهایی اثربخشی کمی دارد و در ترکیب با دیگر فیلترهای شیمیایی و فیزیکی استفاده می‌شود.
این ماده مانند دیگر فیلترهای شیمیایی وارد خون می‌شود اما مطالعات انجام شده روی آن، ارتباطش با اختلالات هورمونی را با قاطعیت اثبات نکرده‌اند. تنها عارضه تایید شده در مورد آوو بنزون، آلرژی زا بودن آن است و دقیقا به همین علت برای پوست‌های حساس مناسب نیست و می‌تواند باعث حساسیت‌زایی پوست شود.
آوو بنزون یک ترکیب مضر برای محیط زیست نیز به شمار می‌رود و اثرات سمی روی صخره‌های مرجانی دارد. به همین علت مصرف ضدآفتابی که حاوی این ماده می‌باشد، در جزایر هاوایی ممنوع اعلام شده است.
۵) هوموسالات (HOMOSALATE)
از دیگر مواد تشکیل دهنده کرم ضد آفتاب می‌توان به هوموسالات اشاره کرد که نوعی فیلتر شیمیایی است و از طریق جذب اشعه فرابنفش و تبدیل آن به انرژی گرمایی، از پوست محافظت می‌کند. این ترکیب فقط در برابر اشعه UVB موثر است و معمولا برای تقویت اثربخشی‌اش، همراه با دیگر فیلترهای ضد آفتاب استفاده می‌شود.
طبق نظریه سازمان FDA، اطلاعات و شواهد کافی برای تعیین هوموسالات به عنوان یک ترکیب ایمن یا غیر ایمن وجود ندارد و همچنان باید تحقیقات بیشتری روی این ماده انجام شود. اما از آنجا که مطالعات نشان می‌دهند که هوموسالات می‌تواند باعث اختلالات هورمونی در بدن شود، یک حد مجاز استفاده برای آن در نظر گرفته شده است. این غلظت مجاز در اروپا ۱۰% بوده ولی در حال حاضر تغییر کرده و به ۱.۴ رسیده است. اما سازمان FDA در آمریکا، حد مجاز استفاده از این ترکیب را تا غلظت ۱۵% تعیین کرده است.
مقالات مرتبط: ضد آفتاب طبیعی چیست و چگونه ساخته می‌شود؟
۶) اکتی سالات (OCTISALATE)
اکتی سالات یکی از ترکیبات کمتر شناخته شده در کرم ضد آفتاب است. با این حال یک فیلتر شیمیایی بسیار خوب در برابر اشعه UVB می‌باشد که معمولا به عنوان تثبیت کننده همراه با آووبنزون برای حفظ پایداری آن استفاده می‌شود. همچنین به علت داشتن فرمولاسیون روغنی، برای تقویت مقاومت ضدآفتاب در برابر آب و افزایش ماندگاری آن نیز کارایی دارد.
به طور کلی اکتی سالات مانند دیگر فیلترهای شیمیایی می‌تواند از طریق پوست جذب و وارد خون شود. حتی بعضی تحقیقات نشان می‌دهند که امکان اتصال ضعیف آن به گیرنده هورمون استروژن وجود دارد و می‌تواند باعث اختلال در عملکرد هورمون‌ها شود. با این حال چون شواهد قطعی و کافی برای اثبات این موارد وجود ندارد، به طور کلی اکتی سالات به عنوان یک فیلتر شمیایی Safe برای بدن شناخته می‌شود. اما با توجه به احتمال حساسیت زایی آن، سازمان FDA حد مجاز استفاده از اکتی سالات را تا ۵% تعیین کرده است.
۷)اکتینوکسات (Octinoxate)
اکتینوکسات یکی از مواد تشکیل دهنده در ضد آفتاب شیمیایی است که محافظ پوست در برابر اشعه UVB می‌باشد. این ماده همراه با آووبنزون که در برابر اشعه UVA موثر است، محافظت گسترده‌ای برابر پوست فراهم می‌سازد.
مطالعات و آزمایشات انجام شده مربوط به این ترکیب روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده و در مورد انسان هنوز کاملا به اثبات نرسیده است. با این حال تحقیقات نشان می‌دهند که اکتینوکسات می‌تواند با ایجاد تغییر در میزان هورمون‌های تیروئیدی، متابولیسم بدن را دچار اختلال کند. همچنین امکان تداخل آن با هورمون‌های آندروژن و پروژسترون وجود دارد. علاوه بر این، می‌تواند باعث حساسیت پوست در اثر تماس با پرتوهای آفتاب شود.
با این حال اکتینوکسات در بسیاری از ضدآفتاب‌ها وجود دارد اما به علت داشتن خطرات زیست محیطی، فروش ضد آفتاب‌های حاوی این ماده در هاوایی ممنوع اعلام شده است.
۸) اکتوکریلن (Octocrylene)
ترکیب دیگری که در فرمولاسیون کرم ضد آفتاب یافت می‌شود، اکتوکریلن است که نوعی فیلتر شیمیایی برای جذب اشعه‌های فرابنفش می‌باشد. این ترکیب در برابر اشعه UVB و تا حدودی در برابر UVA موثر است.
در مورد اکتوکریلن نیز همچنان داده‌های کافی برای تایید ایمنی آن وجود ندارد. این ماده می‌تواند در بدن تجزیه شده و به ترکیبی به نام بنزوفنون تبدیل شود که مختل کننده هورمون‌های بدن است. همچنین مطالعات انجام شده، حساسیت زایی بالایی برای این ترکیب گزارش داده‌اند. علاوه بر این، برای زیستگاه آبی و صخره‌های مرجانی می‌تواند آسیب زا باشد.
با این حال اکتوکریلن به عنوان یکی از مواد تشکیل دهنده در کرم های ضد آفتاب وجود دارد و طبق نظریه کمیته علمی SCCS در اروپا، غلظت مجاز استفاده از آن تا ۱۰% می‌باشد.
۹) تینوزورب S و M
تینوزورب S و M دو فیلتر شیمیایی با دامنه اثر گسترده هستند که از پوست در برابر اشعه‌های UVA و UVB محافظت می‌کنند. طیف اثر گسترده و ماندگاری بالای این دو ترکیب باعث شده تا امروزه بیشتر در کرم‌های ضد آفتاب استفاده شوند. همچنین این ترکیبات، پایداری دیگر فیلترهای ضدآفتاب را افزایش می‌دهند و به افزایش ماندگاری کرم ضد آفتاب نیز کمک می‌کنند. اما سازمان FDA به علت عدم وجود اطلاعات کافی درباره این دو ترکیب، ایمنی آنها را هنوز به طور ۱۰۰% تایید نکرده و خواستار تحقیقات بیشتر روی این دو ماده شده است.
۱۰) پارا آمینو بنزوئیک اسید (PABA)
PABA یک ترکیب شیمیایی جاذب UVB است که امروزه به میزان کمتر در ضدآفتاب‌ها استفاده می‌شود زیرا احتمال بروز درماتیت تماسی و حساسیت پوست نسبت به نور خورشید را افزایش می‌دهد. همچنین مطالعات آزمایشگاهی روی این ماده، سمیت آن را در درجات مشخصی تایید کرده‌اند. به همین علت سازمان FDA در آمریکا، غلظت مجاز برای این ماده را فقط تا ۵% اعلام کرده است. اما در برخی کشورها مانند کانادا و استرالیا، استفاده از PABA در فرمولاسیون کرم ضد آفتاب به طور کلی ممنوع شده است.
جمع بندی:
| نام ترکیب | فیزیکی یا شیمیایی؟ | دامنه اثر | معایب و عوارض | در کدام کشورها مجاز است؟ | در کدام کشورها ممنوع است؟ |
| زینک اکساید | فیزیکی | UVA/UVB | باقی گذاشتن رد سفید، خطرناک در صورت بلعیدن یا استنشاق | ایالات متحده آمریکا، اروپا، استرالیا و ژاپن | _ |
| تیتانیوم دی اکساید | فیزیکی | UVA/UVB | باقی گذاشتن رد سفید، خطرناک در صورت بلعیدن یا استنشاق | ایالات متحده آمریکا، اروپا، استرالیا و ژاپن | _ |
| آووبنزون | شیمیایی | UVA | حساسیت زایی پوست | ایالات متحده آمریکا، اروپا و استرالیا | فقط در ژاپن محدودیت استفاده دارد |
| اکسی بنزون | شیمیایی | UVA/UVB | حساسیت زایی پوست، خطرات زیست محیطی | ایالات متحده آمریکا (به جز هاوایی)، اروپا و استرالیا | ژاپن |
| هوموسالات | شیمیایی | UVB | احتمال ایجاد اختلالات هورمونی | ایالات متحده آمریکا، اروپا و استرالیا | ژاپن |
| اکتی سالات | شیمیایی | UVB | احتمال ایجاد اختلالات هورمونی، حساسیت زایی پوست | ایالات متحده آمریکا، اروپا، استرالیا و ژاپن | _ |
| اکتینوکسات | شیمیایی | UVB | احتمال ایجاد اختلالات هورمونی، حساسیت زایی پوست، خطرات زیست محیطی | برخی از ایالات متحده آمریکا، استرالیا، اروپا و ژاپن | هاوایی، فلوریدا و پالائو |
| اکتوکریلن | شیمیایی | UVA/UVB | احتمال ایجاد اختلالات هورمونی، حساسیت زایی پوست، خطرات زیست محیطی | اروپا، ایالات متحده آمریکا (به جز هاوایی) | پالائو و هاوایی |
| تینوزورب S و M | شیمیایی | UVA/UVB | عدم وجود اطلاعات کافی | استرالیا، ژاپن، اروپا | ایالات متحده آمریکا |
| پارا آمینو بنزوئیک اسید | شیمیایی | UVB | احتمال ایجاد درماتیت تماسی و افزایش حساسیت پوستی | ایالات متحده آمریکا و ژاپن | اروپا، کانادا و استرالیا |
کدام ترکیبات کرم ضد آفتاب کاملا ایمن و بدون عوارض هستند؟
سازمان دارو و غذا آمریکا در سال ۲۰۱۹ یک بازبینی و بررسی کلی درباره فرمولاسیون و مواد تشکیل دهنده کرم های ضد آفتاب انجام داد. بر این اساس از بین همه ترکیباتی که در کرم ضد آفتاب استفاده می‌شوند، تنها دو ترکیب یعنی زینک اکساید و تیتانیوم دی اکساید، ایمنی صد در صد دارند و کاملا Safe هستند. اما دو ترکیب PABA و ترولامین سالیسیلات نه تنها Safe نیستند، بلکه اصلا نباید در فرمولاسیون ضدآفتاب‌ها استفاده شوند.
ایمنی سایر ترکیبات کرم ضد آفتاب هنوز به طور قطعی تایید یا رد نشده و مطالعات و تحقیقات بیشتری باید روی آنها انجام شود.
آیا به طور کلی استفاده از ضد آفتاب، خطرناک و برای سلامتی مضر است؟
سرطان پوست رایج‌ترین نوع سرطان در ایالات متحده آمریکا می‌باشد طوریکه سالانه تقریبا ۲۰ نفر در اثر ابتلا به ملانوما که خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است، جان خود را از دست می‌دهند. آمار و اطلاعات به دست آمده نشان می‌دهند که اشعه‌های فرابنفش خورشید، مهم‌ترین علت سرطان پوست هستند.
علاوه بر این، تسریع روند پیری پوست و بروز لکه‌های تیره روی نواحی مختلف بدن، از دیگر عوارض مهم آفتاب هستند. در این باره نیز مطالعات زیادی انجام شده و داده‌های حاصل نشان می‌دهند که ۷۰ تا ۸۰ درصد چین و چروک‌های پوست در سنین بالا، ناشی از صدمات آفتاب می‌باشند!
با توجه به این موارد می‌توان گفت که عدم استفاده از ضد آفتاب به مراتب خطرات و مضرات بیشتری برای سلامتی دارد زیرا عوارض ناشی از آفتاب کاملا تایید شده و به اثبات رسیده‌اند. در حالیکه عوارض گفته شده برای مواد تشکیل دهنده کرم ضد آفتاب در اکثر موارد هنوز با قاطعیت تایید نشده‌اند.
بر اساس مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۸ در مجله درماتولوژی JAMA منتشر شد، مصرف منظم و مداوم ضد آفتاب در جوانان، ریسک ابتلا به سرطان پوست را در سنین بالاتر کاهش می‌دهد. در این باره تحقیقات مشابه زیادی وجود دارند که همگی فواید استفاده از ضد آفتاب را تایید کرده‌اند.
بنابراین به هیچ عنوان مصرف روزانه ضد آفتاب را پشت گوش نیاندازید و حتما هر روز از ضد آفتاب استفاده کنید.
مقالات مرتبط: معرفی بهترین کرم های ضد آفتاب ضد چروک
طبق نظر سازمان FDA، از چه کرم ضد آفتابی باید استفاده کنیم؟
هشدار سازمان FDA درباره عوارض عدم مصرف ضد آفتاب بسیار جدی‌تر از عوارض ترکیبات کرم ضد آفتاب است! بر این اساس، سازمان FDA توصیه می‌کند که در خرید ضدآفتاب به نکات زیر توجه داشته باشید و ضد آفتابی را بخرید که:
- SPF حداقل ۱۵ داشته باشد و برای پوست‌های روشن، SPF حداقل ۳۰ ضروری است.
- طیف اثر گسترده داشته باشد یعنی حاوی فیلترهای محافظتی در برابر هر دو نوع اشعه UVA و UVB باشد.
- مقاوم در برابر آب و تعریق و یا ضد آب باشد.
مقالات مرتبط: اس پی اف ضد افتاب یعنی چی و کدام اس پی اف بهتره؟
همچنین سازمان FDA توصیه می‌کند که:
- در ساعات بین ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر که آفتاب در شدیدترین حالت ممکن است، تا حد امکان در محیط‌های سربسته بمانید.
- برای محافظت بیشتر از عینک آفتابی، کلاه لبه دار و لباس‌های پوشیده استفاده کنید.
- ضد آفتاب خود را هر دو ساعت یک بار و در صورت تعریق یا شنا، زودتر از موعد تمدید کنید.
علاوه بر این، توجه داشته باشید که ۳ گروه از افراد فقط باید از ضد آفتاب‌های فیزیکی یا مینرال استفاده کنند زیرا ترکیبات این نوع کرم ضد آفتاب یعنی زینک اکساید و تیتانیوم دی اکساید از طریق پوست جذب نمی‌شوند و حساسیت زا نیستند. این ۳ گروه عبارتند از:
- افراد دارای پوست حساس
- کودکان
- خانم‌های باردار و شیرده
مقالات مرتبط: بهترین ضد آفتاب برای دوران بارداری چیست؟
جمع بندی نهایی:
به عنوان یک جمع بندی کلی می‌توان گفت که آگاهی درباره مواد تشکیل دهنده کرم ضد آفتاب و عوارض هر کدام بسیار خوب و حتی ضروری است. اما این مسئله نباید باعث ترس شما از ضد آفتاب و کنار گذاشتن آن شود. بسیاری از افراد نگران سرطان زا بودن ترکیبات کرم ضد آفتاب هستند در حالیکه این مسئله هنوز ۱۰۰% اثبات نشده است. اما چیزی که قطعی و حتمی می‌باشد، سرطان زا بودن پرتوهای خورشید است.
امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان مفید بوده باشد. اگر هر گونه سوالی درباره کرم‌های ضدآفتاب از خرید گرفته تا فرمولاسیون و روش مصرف آنها دارید، می‌توانید در قسمت دیدگاه بنویسید تا مشاورین آرسس بیوتی پاسخگوی شما باشند.
سوالات متداول:
فیلترهای شیمیایی که حساسیت زایی بالایی دارند و یا آنهایی که باعث اختلالات هورمونی می‌شوند و همچنین مواد نگهدارنده، از جمله مواد مضر در کرم‌های ضد آفتاب هستند.
سازمان FDA توصیه می‌کند که از مصرف ضدآفتاب ترسی نداشته باشید و تحت هر شرایطی از ضد آفتاب استفاده کنید. اما اگر نگران ترکیبات ضدآفتاب‌ها هستید، برای اطمینان می‌توانید از ضدآفتاب‌های فیزیکی یا مینرال استفاده کنید.
به طور کلی هنوز سرطان زایی ترکیبات ضد آفتاب ۱۰۰% به اثبات نرسیده و تحقیقات روی آنها همچنان ادامه دارد. اما در حال حاضر ترکیبی که احتمال سرطان زایی آن بیشتر است، بنزوفنون-۳ یا همان اکسی بنزون می‌باشد.